ေရးသားသူ — ခင္ေမာင္ေစာ (ဘာလင္)
ဃ။ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္ေပၚေရာႁပြန္းထားေသာ ေဝါဟာရမ်ား
၁။ ဂါတ္တဲ
အဂၤလိပ္စကား Guard ကို “ဂါတ္ “ဟုအသံလွယ္ထားၿပီး ျမန္မာစကားလံုး “တဲ” ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္ ကပုလိပ္ရံုးဟု၎၊ ဟင္ဒူစတန္နီစကားမွလာေသာ “ဌာနာ”ဟု၎ အရပ္သံုးစကားလံုးမ်ားေပၚခဲ့ပါသည္။ Sub-inspector of Police ကိုအတိုေကာက္ အက္စ္အိုင္ပီ (S.I.P) ဟူ၌၎၊ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ရာဇဝတ္အုပ္ ဟူ၌၎၊ Inspector of Police ကိုအတိုေကာက္ အိုင္ပီ (I.P) ဟူ၌၎၊ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ဌာနာအုပ္ ဟူ၌၎ ေခၚခဲ့ၾကသည္။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးခိ်န္က Burma Policeကိုျမန္မာမႈျပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲအဖြဲ႔၊ “ဌာနာ”ကို ” ရဲဌာန”ဟုေျပာင္းကာ အက္စ္အိုင္ပီကို ရဲအုပ္၊ အိုင္ပီကို ရဲမႉး ဟုေျပာင္းေသာ္လည္း အရပ္သံုး စကားတြင္မူ ပုလိပ္ရံုး၊ ဂါတ္တဲ၊ အက္စ္အိုင္ပီ၊ အိုင္ပီ ဟူေသာအသံုးမ်ားမေပ်ာက္ကြယ္ပါ။
ရဲႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ရံုးသံုး ေဝါဟာရမ်ားသည္ျမန္မာဘာသာ၌ေျပာင္းလဲမႈအမ်ားဆံုး ေဝါဟာရမ်ားထဲ တြင္ပါသည္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရတက္စက ရဲအုပ္ (S.I.P) ကို ဒုလံုၿခံဳေရးမႉး၊ ရဲမႉး (I.P) ကို လံုၿခံဳေရးမႉး၊ Deputy Superintendent of Police (Dy.S.P) ရဲဝန္ေထာက္ ကို ဒု ႀကီးၾကပ္ေရးမႉး၊ District Superintendent of Police (D.S.P) ခရုိင္ရဲဝန္ကို ႀကီးၾကပ္ေရးမႉး၊ စသည္ျဖင့္ အေခၚေျပာင္း ေသာ္လည္း ၎အေခၚမ်ားသည္ ငါး ႏွစ္ပင္မခံပါ။
မဆလေခတ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲအဖြဲ႔ကို ျပည္သူ႔ရဲတပ္ဖြဲ႔ ဟုအမည္ေျပာင္းၿပီး ဂါတ္တဲကို ရဲစခန္းဟု၎၊ Police Constable (PC) or Policeman ရဲသားကို ရဲတပ္ သား ဟု၎၊ High Constable (HC) ရဲၾကပ္ကို ရဲတပ္ၾကပ္ဟု၎၊ Sub-inspector of Police (S.I.P)ကို ရဲအုပ္ မွ ဒုရဲအုပ္ ဟု၎၊ Inspector of Police အိုင္ပီ (I.P) ကို ရဲမႉး မွ ရဲအုပ္ဟု၎၊ Deputy Superin-tendent of Police (Dy.S.P) ကို ရဲဝန္ေထာက္မွ ဒုရဲမႉး ဟု၎၊ District Superintendent of Police (D.S. P) ခရုိင္ရဲဝန္ကို ရဲမႉး (Police Major) ဟု၎၊ Deputy Commissioner of Police လက္ေထာက္ ရဲမင္းႀကီးကို ဒုရဲမႉးႀကီး (Police Lt. Colonel) ဟု၎၊ Commissioner of Police ရဲမင္းႀကီး ကို ရဲမႉးႀကီး (Police Colonel) ဟု၎၊ ေျပာင္းေခၚကာ စစ္တပ္ပံုသြင္းသည္။ နဝတေခတ္ Burma မွ Myanmar သို႔ ေျပာင္းခ်ိန္မွၿပီး Myanmar Police ဟုအဂၤလိပ္လိုေခၚတြင္ေစၿပီး ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲတပ္ဖြဲ႔ ဟုေခၚေသာ္လည္း ရာထူးအေခၚအေဝၚမ်ား၊ ရဲစခန္းစသည္တို႔ကိုမူ ဆက္သံုးသည္။
စခန္းသည္ေခတၱကြန္းခိုရာသာျဖစ္သည္။ အၿမဲေနရသည့္ေနရာမဟုတ္ပါ။ ခဏနားၿပီးေရွ႕ဆက္ရပါမည္။ “က်ိုက္ထီးရိုးဘုရားအတက္ ေရေျမာင္ႀကီးစခန္းမွာနားမယ္” ဟု က်ိုက္ထီးရိုးဘုရားဖူးမ်ားေျပာေလ့ရွိ သည္။ “စစ္ဆင္ေတြ တသီတတန္းနဲ႔ စစ္စခန္းခ်ရာေျမ”ဟုျပည္လွေဖ၏ နတ္ရွင္ေနာင္သီခ်င္းတြင္လည္း ပါပါသည္။ မွန္ပါသည္။ ေရွ႕သို႔ဆက္၍စစ္ခီ်ရပါဦးမည္။ စခန္းသည္ စစ္တပ္၊ စစ္ပုလိပ္တပ္၊ စစ္ရဲတပ္မ်ား အတြက္မွန္ေသာ္လည္း ပုလိပ္ (ဝါ) ရဲ အတြက္မွာ မမွန္၊ မဆီေလ်ာ္ပါ။ အဂၤလိပ္စကားတြင္ camp သည္ စခန္းျဖစ္သည္။ Police Camp ဟုမသံုးဘဲ Police Station ဟုသာသံုးပါသည္။ လမ္းမေတာ္ ပုလိပ္ရံုး၊ အလံုဂါတ္တဲ၊ ကမာရြတ္ဌာနာ၊ ပုစြန္ေထာင္ရဲဌာန၊ စသည္တို႔မွာ အဂၤလိပ္ေခတ္မွယေန႔တိုင္ အႏွစ္တ ရာခန္႔ အတည္တက် အၿမဲေနေနခဲ့ရသည့္ေနရာျဖစ္ပါသည္။ ေခတၱကြန္းခိုရာစခန္းမဟုတ္ပါ။ မဆလ ေခတ္မွစ၍ ဌာနတိုင္းကိုစစ္ပံုသြင္းကာ စက္ရံုလက္ေထာက္အင္ဂ်င္နီယာကို အလုပ္ရံုခြဲမႉး (တပ္ခြဲမႉးကိုတု ထား) စသည္တို႔လုပ္လာရာမွ ျမန္မာစာႏွင့္စကားလည္းပ်က္ကာ ရဲစခန္း ျဖစ္လာရေလေတာ့၏။
၂။ စက္ရွင္မင္းႀကီး
အဂၤလိပ္စကား Session Judgeကို “စက္ရွင္ “ဟုအသံလွယ္ထားၿပီး ျမန္မာစကားလံုး “မင္းႀကီး” ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။”မင္းႀကီး”ဟုေခၚထားေသာ္လည္း အမွန္တြင္ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္က Session Judge မ်ားသည္ ရာထူးအဆံုးတြင္ “ဝန္” သို႔မဟုတ္ “အေရးပိုင္”ထည့္ေခၚေသာ ခရိုင္အဆင့္ အရာရိွသာျဖစ္သည္။ ဥပမာ၊ သစ္ေတာဝန္ (ဝါ) သစ္ေတာအေရးပိုင္။ ရာထူးအဆံုးတြင္ “မင္းႀကီး”ထည့္ ေခၚရေသာ တိုင္းအဆင့္ အရာရိွမဟုတ္ေခ်။
၃။ ေကာ္မရွင္နာမင္းႀကီး
အဂၤလိပ္စကား Commissionerကို “ ေကာ္မရွင္နာ “ဟုအသံလွယ္ထားၿပီး ျမန္မာစကားလံုး “မင္းႀကီး” ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာလို “တိုင္းမင္းႀကီး” ဟုဘာသာျပန္ၾကပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Commissioner of Police ကို တိုင္းရဲမင္းႀကီး ဟုေခၚခဲ့ၾကသည္။
၄။ စစ္ပုလိပ္
ျမန္မာစကား “စစ္” ႏွင့္ အဂၤလိပ္စကား Policeကို “ပုလိပ္”ဟု အသံလွယ္ထားၿပီးေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္ ပါသည္။ မူရင္းအဂၤလိပ္စကားမွာ Paramilitary Police Force ျဖစ္သည္။ စစ္တန္းလ်ားတြင္ေနရၿပီး စစ္ တပ္သဖြယ္တာဝန္ထမ္းရေသာ လက္နက္ကိုင္ပုလိပ္တပ္ျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္တြင္ စစ္ပုလိပ္ မ်ား၏ ၈၀%ခန္႔မွာ ကုလားမ်ားျဖစ္သည္။ ျမန္မာျပည္တြင္သာမက အာဖရိကတိုက္ရွိ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီ ႏိုင္ငံတိုင္း၌ ေတာ္လွန္ေရးမ်ား၊ သပိတ္၊ ဆႏၵျပပြဲမ်ားကို ကုလားမ်ားျဖင့္ဖြဲ႔ထားေသာ စစ္တပ္၊ စစ္ပုလိပ္ တပ္၊ ပုလိပ္မ်ားျဖင့္ ႏိွမ္နင္းခဲ့သျဖင့္ ယေန႔တိုင္ ၎ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသားမ်ားက ကုလားမ်ားကို မႏွစ္သက္ၾကေပ။
ႏုိင္ငံတိုင္း၌ ၾကည္းတပ္၊ ေရတပ္၊ ေလတပ္၊ ကမ္းတက္တပ္တို႔သည္ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးဌာနေအာက္ တြင္ရွိၿပီး စစ္ပုလိပ္တပ္ႏွင့္အလားတူ လက္နက္က္ိုင္မ်ားမွာ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာနေအာက္တြင္ရွိသည္။ ျမန္မာျပည္တြင္ ဖဆပလ အစိုးရေခတ္က ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာနေအာက္တြင္ အတိုေကာက္ ယူအမ္ပီ U.M.P ဟုေခၚသည့္ Union Military Police Force ျပည္ေထာင္စု စစ္ရဲတပ္၊ အရပ္သံုးစကားတြင္ လဲဗ်ီး (Levies) ဟုေခၚသည့္ စစ္ဝန္ထမ္းတပ္၊ အတိုေကာက္ ဘီတီအက္ဖ္ (B.T.F) Burma Territorial Force ေခၚ ဗမာ့နယ္စပ္ေစာင့္တပ္၊ ပ်ဴေစာထီး ဟုေခၚသည့္ ကာကြယ္ေရးတပ္မ်ားရွိခဲ့ဘူးသည္။ တပ္အားလံုး ေပါင္းလိုက္လွ်င္ၾကည္းတပ္ရွိတပ္သားဦးေရနီးပါးရွိခဲ့သည္။ ၎တပ္မ်ားတြင္ တပ္ရင္း ၂၅ ရင္းရွိေသာ ယူအမ္ပီ U.M.P ဟုေခၚသည့္ ျပည္ေထာင္စု စစ္ရဲတပ္သည္ အင္အားအႀကီးဆံုးျဖစ္ၿပီး စက္ေသနတ္မ်ား၊ သံခ်ပ္ကာကားမ်ား (Armoured Cars) ႏွင့္စိန္ေျပာင္းမ်ားအထိရွိခဲ့သည္။
ဖဆပလ အစိုးရေခတ္ေကာင္း စဥ္က က်ားႀကီးဦးဗေဆြ ၊ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္း၊ ဗိုလ္ခင္ေမာင္ကေလး၊ စေသာဆိုရွယ္လစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ၎၊ ဗိုလ္မႉးေအာင္၊ ဗိုလ္မင္းေခါင္စေသာ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္ဝန္ႀကီးမ်ားက၎၊ စစ္တပ္ကတေန႔အာဏာ သိမ္းရန္ႀကံခဲ့ေသာ္ကာကြယ္ႏိုင္ရန္ ျပည္ေထာင္စုစစ္ရဲတပ္ကိိုတုိးခ်ဲ႕ခဲ့သည္။ အရပ္သားမ်ားက စစ္ရဲတပ္ သားမ်ားႏွင့္ဗိုလ္မ်ားကို စစ္သား၊ စစ္ဗိုလ္ဟုသတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း ၾကည္းတပ္သားးမ်ားႏွင့္ ဗိုလ္မ်ား ကမူ စစ္တပ္မဟုတ္၊ ပုလိပ္တပ္ဟုသတ္မွတ္ထားၿပီးႏိွမ္ေလ့ရွိသည္။ စစ္ရဲတပ္သားမ်ားႏွင့္ဗိုလ္မ်ားက လည္း ဖဆပလ အစိုးရအားကိုးႏွင့္ျပန္တြယ္တတ္ၾက၍ ေဘာလံုးပြဲ၊ လက္ေဝွ႔ပြဲစသည္တို႔ တြင္ အသင္း ႏွစ္သင္းဆံုေတြ႔ၾကလွ်င္ ၾကည္းတပ္သားမ်ားႏွင့္စစ္ရဲတပ္သားမ်ား ရန္ျဖစ္ေလ့ရိွၿပီး ထိုးပြဲ၊ ရိုက္ပြဲမ်ားျဖစ္ တတ္သျဖင့္ ႏွစ္တပ္လံုးမွတပ္ထိန္းမ်ား၊ တပ္ရဲမ်ား အထူးေစာင့္ၾကပ္ရသည္။
အိမ္ေစာင့္အစိုးရလက္ထက္၌ စစ္ဝန္ထမ္းတပ္မ်ားႏွင့္ဘီတီအက္ဖ္မ်ားကို ၾကည္းတပ္ထဲသို႔ေပါင္းထည့္ လိုက္သည္။ ပ်ဴေစာထီးတပ္ကိုလည္း “အရံရဲ” အျဖစ္ျပန္လည္ဖြဲ႔စည္းလိုက္သည္။ ၾကည္းတပ္မွ ဗိုလ္မႉး ႀကီးမင္းသိန္းကို စစ္ရဲမင္းႀကီး ခန္႔ၿပီး U.M.P ဟုေခၚသည့္ Union Military Police Force ျပည္ေထာင္စု စစ္ရဲတပ္ကို ျပည္ေစာင့္ရဲတပ္ Union Constabulary ဟုအမည္ေျပာင္းလိုက္သည္။ စစ္ (Military) ပါေသာအမည္ မထားလို၍ျဖစ္ဟန္ရွိသည္။ စစ္ရဲတပ္သားမ်ားႏွင့္ ဗိုလ္မ်ားက ၾကည္းတပ္က သူတို႔ကို လာၿပီးဗိုလ္က်သည္ဟုယူဆကာ မေၾကနပ္ၾကေပ။ စစ္ရဲတပ္မွအရာရိွ အခိ်႕ကို ၁၉၅၈ ခု အိမ္ေစာင့္ အစိုးရမတက္ႏိုင္ေစရန္ ၾကည္းတပ္ကိုတိုက္ရန္ႀကံသည္ ဆိုၿပီးရံုးတင္စစ္ေဆးသည္။ သန္႔ရွင္းဖဆပလ အစိုးရေခတ္က ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီး ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္ ဗိုလ္မင္းေခါင္ကို အေရးယူလို၍ျဖစ္သည္။ တည္ ၿမဲဖဆပလဘက္ယိမ္းေသာ အေထာက္ေတာ္ဦးအုန္းျမင့္က “ခက္ဖြယ္ ရယ္ႀကံဳပါတယ္။ လက္နက္ကယ္ စံုအညီနဲ႔” အမည္ျဖင့္စာအုပ္ေရးသားထုတ္ေဝသည္။ ၎အမႈမၿပီးမီ ေရြးေကာက္ပြဲ၌ သန္႔ရွင္းဖဆပလ အႏိုင္ရၿပီး ဗိုလ္မင္းေခါင္ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးျပန္ျဖစ္သျဖင့္ အမႈၿပီးသြားသည္။
ေနာက္ပိုင္းတြင္ ၾကည္း တပ္မွ ဗိုလ္မႉးႀကီးတန္ယုဆိုင္ ျပည္ေစာင့္ရဲတပ္မႉးခ်ဳပ္ျဖစ္လာသည္။ ၁၉၆၂ မတ္လ စစ္တပ္က အာဏာ သိမ္းၿပီးေအာက္တိုဘာလဆန္းတြင္ ျပည္ေစာင့္ရဲတပ္ Union Constabulary ကိုဖ်က္သိမ္းကာ တပ္ ရင္းေပါင္းအစိတ္ေလာက္ကို ၾကည္းတပ္ထဲသို႔ေပါင္းထည့္လိုက္သည္။ ျပည္ေစာင့္ရဲတပ္မွ ဒုဗိုလ္မႉးႀကီး အဆင့္ရွိသူမ်ားကို ၾကည္းတပ္၌ဗိုလ္မႉး၊ ျပည္ေစာင့္ရဲတပ္မွ ဗိုလ္မႉးအဆင့္ရွိသူမ်ားကို ၾကည္းတပ္၌ ဗိုလ္ႀကီး၊ ျပည္ေစာင့္ရဲတပ္မွ ဗိုလ္ႀကီး အဆင့္ ရွိသူမ်ားကို ၾကည္းတပ္၌ဗိုလ္၊ စသည္ျဖင့္ ရာထူးတဆင့္ စီခ်လိုက္ေသာ္လည္း ျပည္ေစာင့္ရဲတပ္မွဗိုလ္ႏွင့္ ေအာက္တပ္သားအဆင့္အထိကိုမူ မူလရာထူးအတိုင္း လႊဲေျပာင္းလက္ခံသည္။
၅။ ေဒါက္ကတ္လွည္း
အဂၤလိပ္စကား Dog Cartကို “ ေဒါက္ကတ္”ဟု အသံလွယ္ထားၿပီး ျမန္မာစကားလံုး”လွည္း” ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ” ေဒါက္ကတ္”ဟုေခၚထားေသာ္လည္း အမွန္တြင္ ျမင္းဆြဲေသာလွည္း သာျဖစ္သည္။ ေခြးဆြဲေသာလွည္းမဟုတ္ပါ။ အဂၤလိပ္အဘိဓာန္က “a light, two-wheeled, horse-drawn vehicle for ordinary driving, with two transverse seats back to back, and originally having a box under the rear seat for carrying a dog.” ဟုအနက္ေပးထားပါသည္။ ဆရာႀကီးေရႊ ဥေဒါင္း၏ဝထၳဳမ်ားတြင္ ေဒါက္ကတ္လွည္းဆိုေသာစကားလံုး ပါေလ့ရွိသည္။
၆။ ပလိပ္ေရာဂါ
အဂၤလိပ္စကား Plagueကို “ပလိပ္”ဟုအသံလွယ္ထားၿပီး ပါဠိမွေမြးစားထားသည့္ ျမန္မာစကားလံုး “ေရာ ဂါ ” ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ႂကြက္မ်ားမွတဆင့္ လူမ်ားထံကူးစက္တတ္သည့္ကပ္ေရာဂါျဖစ္ သည္။ ျမန္မာအသံထြက္တြင္ “ပုလိပ္” (police) ႏွင့္တူေနသျဖင့္ ရဲအဖြဲ႔ဝင္ျဖစ္ေနေသာသူငယ္ခ်င္းကို “ေဟ့ေကာင္၊ မင္းပလိပ္ျဖစ္ေနတယ္ဆို” ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ႏွစ္ခြထြက္သည့္ေမးခြန္းျဖင့္ေနာက္ေလ့ရွိ သည္။
င။ ဘန္းစကားမ်ား
၁။ နတ္သမီး
အဂၤလိပ္ေခတ္ကစ၍ ျပည္သူပိုင္သိမ္းအၿပီး ၆၇ခုေလာက္အထိ နတ္သမီးတံဆိပ္ပါေသာ သစ္သားမီးခ်စ္ မ်ားရွိခဲ့သည္။ ဘူးခြံစကၠဴနီေပၚ၌ နတ္သမီးရုပ္ကေလးႏွင့္ “ဥတုသံုးပါးခံသည္” ဟုေရးထား၏။ မိုးဥတု၌ အစိုမျပန္၊ ေဆာင္းရာသီတြင္ ေအးေသာ္လည္းမီးေတာက္လြယ္သည္။ ေႏြဥတု၌ပူျပင္းေသာ္လည္း မိမိ အလိုအေလ်ာက္ မီးထမေတာက္ႏိုင္ပါ ဟုဆိုလိုသည္။ သို႔ရာတြင္ကာလသားမ်ားက “ဥတုသံုးပါးခံသည္” ဆိုသည့္စကားကို ကိုယ္လိုရာဆြဲေတြးၿပီး ” ျပည့္တန္ဆာ”ကို “နတ္သမီး” ဟုဘန္းစကား၌ေခၚၾကသၿဖင့္ “နတ္သမီး”ဟူေသာဘန္းစကားေပၚလာသည္။
၂။ ဂ်စ္ေလဒီ
ဂ်ပန္ေခတ္ၿပီးစ အဂၤလိပ္တပ္မ်ားဝင္လာခိ်န္ကေပၚခဲ့ေသာဘန္းစကားျဖစ္သည္။ ျမန္မာမ်ားထြင္ေသာ အဂၤလိပ္ေဝါဟာရ Jeep Lady ကို “ဂ်စ္ေလဒီ” ဟု အသံလွယ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ မဟာမိတ္တပ္မ်ား က စစ္ဗိုလ္မ်ား Jeep ဂ်စ္ကားစီးခ်ိန္ျဖစ္သျဖင့္ ၎စစ္ဗိုလ္မ်ားႏွင့္ေပါင္း၍ ဂ်စ္ကားစီးၿပီး ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္ ရင္းကာ “ပိုက္ဆံရွာ”သည့္မိန္းမဟုအဓိပၸါယ္ရေသာ Jeep Lady ဂ်စ္ေလဒီ ဆိုသည့္ ဘန္းစကားေပၚ ခဲ့သည္။
၃။ “ျပည္ေတာ္ သာသြားၿပီ”
ဖဆပလ အစိုးရေခတ္က “ျပည္ေတာ္သာ”စီမံကိန္းကိုအစြဲျပဳ၍ေပၚလာေသာစကားျဖစ္သည္။ ျပည္ေတာ္ သာကား၊ ျပည္ေတာ္သာတိုက္၊ ျပည္ေတာ္သာေက်ာင္း ဆိုသည့္စကားလံုးမ်ားေပၚခဲ့ပါသည္။ “ျပည္ေတာ္ သာသြားၿပီ” ဟူေသာဘန္းစကားလည္းေပၚလာသည္။ အဆင္ျပသြားၿပီ၊ ဇိမ္က်သြားၿပီ ဟုဆိုလိုသည္။ ဥပ မာ။ “ဒီငနဲနဲ႔ငတိမ အစကမိဘသေဘာမတူဘူးဆို၊ အခုေတာ့ “ျပည္ေတာ္သာသြားၿပီ” ပါလား။
၄။ ကာတစ္ႏွင့္ဝါဟစ္
ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္ကေပၚခဲ့ေသာမႏၲေလးသံုးဘန္းစကားမ်ားျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္က မႏၲေလးၿမိဳ႔လယ္၌ ကာတစ္ (Curtis) ဆိုသူ၏ေဆးဆိုင္ရွိၿပီး ေဆးေဖၚသည့္ဆံုပံုႏွင့္ ကာတစ္ေဆးဆိုင္ (Curtis Pharmacy)ဆိုေသာဆိုင္းဘုတ္ႀကီးရွိရာကာလသားမ်ားကကိုယ္လိုရာဆြဲေတြးၿပီး မိန္းမတင္ပဆံု ကို “ကာတစ္”ဟုဘန္းစကား၌ေခၚၾကသည္။ ကာတစ္ဆိုသူ၏ေဆးဆိုင္ ႏွင့္ကပ္လ်က္တြင္ “ဝါဟစ္” (Wahid) ဆိုသည့္ကုလားဆိုင္ရွိရာ ကာလသားမ်ားက မိန္းမရင္သားကို “ဝါဟစ္”ဟုဘန္းစကား၌ ေခၚၾကေလေတာ့သည္။”ဒီစမူ ကာတစ္ေရာ ဝါဟစ္ပါ တယ္ျဖိဳးပါလား” ဆိုေသာၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္က ေပၚခဲ့ေသာမႏၲေလးသံုးဘန္းစကားသည္၎၊ သဘင္သည္ဆိုင္းသမားမ်ားသံုးေသာ “ဘြဲ႔ေရာ စည္ေရာ ကိတ္တယ္” ဆိုေသာဘန္းစကားသည္၎၊ ယခုေခတ္လူငယ္မ်ားသံုးေနၾကသည့္ “ဘီရာဂ်ီပါ အိုေကဘဲ” ဆိုေသာဘန္းစကားသည္၎၊ အနက္တူပင္ျဖစ္သည္။
၅။ ၇ မိုင္ခြဲေရာက္ေနၿပီ
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ရွစ္မိုင္တံတားေလးအရပ္တြင္ စိတၱဇေဆးရံု (အရပ္အေခၚ”အရူးေထာင္)ရွိသျဖင့္ တေယာက္ ေယာက္ကို “ေၾကာင္ေနၿပီ၊ ရူးေတာ့မယ္။ စိတၱဇေဆးရံုေရာက္ဖို႔နီးေနၿပီ”စသည္ျဖင့္ေနာက္လိုေသာအခါ “သူကေတာ့ ၇ မိုင္ခြဲေရာက္ေနၿပီ ” ဟုေျပာေလ့ရွိသည္။ ရန္ကုန္သံုးဘန္းစကားျဖစ္သည္။
၆။ ယူျပန္ဘီတပ္
ဖဆပလ အစိုးရေခတ္က အတိုေကာက္ ယူအမ္ပီ U.M.P ဟုေခၚသည့္ Union Military Police Force ျပည္ေထာင္စု စစ္ရဲတပ္ရွိခဲ့သည္။ စစ္ရဲတပ္မ်ားမွာ ဖဆပလ အစိုးရအဖြဲ႕၀င္ ဆိုရွယ္လစ္ပါတီ၏ ခါးပိုက္ ေဆာင္တပ္မ်ားဟု နာမည္ႀကီးသည္။ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားသမဂၢ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား၌ “တပ္ဦး” က အၿမဲႏိုင္ကာ ဆိုရွယ္လစ္မ်ားေထာင္ေပးသည့္ “ရဲေခါင္”ကို ေက်ာင္းသားထုႀကီးကမႀကိဳက္ၾက။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်ာင္းသားသပိတ္မ်ား၊ ဆႏၵျပပြဲမ်ားကို ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီး ဗိုလ္ခင္ေမာင္ကေလးကိုယ္တိုင္ စစ္ရဲမ်ား ကိုဦးစီးျပီးၿဖိဳခြဲကာ စစ္ရဲတပ္ဌာနခ်ဳပ္၌ ေက်ာင္းသားစစ္ေဆး ညွင္းဆဲေရးစခန္းဖြင့္လွစ္ေလ့ရွိေၾကာင္း စာေရးဆရာမႀကီးေဒၚခင္ေဆြဦး၏ဝတၳဳအခိ်ဳ႕တြင္ပါပါသည္။
သၾကၤန္အခ်ိန္တြင္ တကၠသိုလ္ႏွင့္ ေက်ာင္း ေပါင္းစံုေက်ာင္းသားတို႔ သည္ ယခုေခတ္ ျပည္သူ႔ ဥယ်ာဥ္ျဖစ္ေနသည့္ ျပည္ေထာင္စုစစ္ရဲတပ္ဌာနခ်ဳပ္ ေရွ႕သို႔သြားျပီး စစ္ရဲတပ္၏ အဂၤလိပ္အမည္မွာ Union Military Police (UMP) ျဖစ္သျဖင့္ ျမန္မာသံျဖင့္ “ယူအမ္ပီ” ဟု မေခၚဘဲ အဓိပၸါယ္ျဖင့္ “ယူျပန္ဘီ” တပ္ဟုေခၚကာ “ယူျပန္ဘီတပ္လာမယ္ဆို၊ သမီးပိ်ဳ ေလးေတြ တျခားရြာေတြ ျမန္ျမန္ပို႔ၾက။ ယူျပန္ဘီတပ္ျပန္သြားရင္၊ ထဘီစုတ္မက်န္သယ္သြားဆိုဘဲ” စသည့္သံခ်ပ္မ်ားထိုးကာ သေရာ္ေလ့ရွိပါသည္။
၇။ စစ္ပုလိပ္ေရာဂါ၊ ယူျပန္ဘီနာ
အဂၤလိပ္စကား ဆစ္ဖလစ္ syphilis ကို “စစ္ပုလိပ္”ဟုအသံလွယ္ထားၿပီး ပါဠိမွေမြးစားထားသည့္ ျမန္မာစကားလံုး “ေရာဂါ ” ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္တြင္ စစ္ပုလိပ္မ်ား ကို ခ်ဥ္ေနသူမ်ား က ခ်ိဳးႏွိမ္သည့္သေဘာႏွင့္ထြင္ခဲ့ဟန္ရွိပါသည္။ ၎ကာလသားေရာဂါအေၾကာင္း သုေတသနစခဲ့သူ အီတလီဆရာဝန္ Giovanni Fracastoro (1478-1553) က ထိုေရာဂါကို “ျပင္သစ္ ေရာဂါ၊ ျပင္သစ္နာ”ဟု ခ်ိဳးႏွိမ္ေခၚခဲ့သည့္သေဘာမိ်ဳးပါေပ။ ဖဆပလ အစိုးရေခတ္က စစ္ပုလိပ္တပ္သည္ ယူအမ္ပီဟုေခၚသည့္ စစ္ရဲတပ္ျဖစ္ၿပီး ၎”ယူျပန္ဘီတပ္”မွာလည္းေက်ာင္းသားထုႀကီး၏ “ခ်ဥ္ဖတ္” ျဖစ္ ရကား ေက်ာင္းသားမ်ား က “စစ္ပုလိပ္ေရာဂါ” ေခၚ ဆစ္ဖလစ္ကို “ယူျပန္ဘီနာ”ဟု အမည္သစ္ထြင္ေပး လိုက္ၾကေတာ့၏။ သူငယ္ခ်င္းတေယာက္ေယာက္ေနမေကာင္း၍ တကၠသိုလ္ေဆးရုံသို႔သြားလွ်င္ “ယူျပန္ ဘီနာရလုိ႔ ဒီေကာင္ ပင္နီစလင္သြားထိုးရၿပီထင္တယ္”ဟုေနာက္ေလ့ရွိသည္။ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား သံုးဘန္းစကားျဖစ္သည္။
၈။ “ခြန္နစ္ပဲ”
ျမန္မာျပည္တြင္ ၁၉၅၃ ခုႏွစ္ ျပားတရာတက်ပ္ စနစ္သို႔မေျပာင္းမီက မူး၊ပဲမ်ားသံုးေနေသးရာ အတို အားျဖင့္ သံုးက်ပ္ေျခာက္မူးတပဲကို ၃ိ ၆ဴး ၁ဲ ဟုေရးၾကသည္။ “ရဲ” စာလံုးေပါင္း မွာ ခြန္နစ္ပဲ အတိုအားျဖင့္ ၇ဲ ႏွင့္အလြန္ဆင္သျဖင့္ ပုလိပ္ေခၚရဲကို ဘန္းစကား၌ “ခြန္နစ္ပဲ” ဟုေခၚေလ့ရွိခဲ့သည္။
၉။ “တိုးတိုးသား”
ဦးႏုေခတ္က ကဲြၽႏြားသတ္ခြင့္၊ အမဲသားေရာင္းခြင့္တို႔ကို တရားဝင္ပိတ္ပင္ထားပါသည္။ သို႔ေသာ္ အမဲ သားခိုးေပၚၿပီး ဝယ္သူကလည္းတိုးတိုးေမးရကာ ေရာင္းသူကလည္းတိုးတိုးေျဖရၿပီး လွ်ိ႕ဝွက္ေရာင္းဝယ္ ေသာ “ေမွာင္ခိုေဈး”လုပ္ၾကသျဖင့္ “တိုးတိုးသား” ဟုေခၚခဲ့သည္။ “အမဲသားမေပၚရ၊ ႏြားသားေပၚၾက သည္။ ကုလားစု၌ခိုးေပၚသည္။ “တိုးတိုးသား”ဟုေခၚပါသည္။ တပ္ထဲမွေတာ့ေျပာင္ေပၚသည္။ ဘုရား အေလာင္းႀကီး မ်က္ေစ့မိွတ္ကာပုတီးစိတ္ေန၏။ ဒါေပမဲ့ျပည္ေတာ္သာပါသည္”။ ဆိုေသာျပက္လံုးလည္း ေခတ္စားခဲ့ပါသည္။
၁၀။ ဇိမ္မယ္
ျပည့္တန္ဆာကို “ဇိမ္မယ္” ဟုဘန္းစကား၌ေခၚၾကသည္။ ရန္ကုန္သံုးဘန္းစကားျဖစ္သည္။ အျခားအရပ္ တြင္ေနသူမ်ား ၎ဘန္းစကားကို မသိသူ မ်ား၏။
တခါက ေတာမွရန္ကုန္သို႔ ပထမဆံုးအႀကိမ္ေရာက္လာသူ လူရိုးႀကီးတေယာက္သည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေဈးထဲ၌ ေခတ္မီမွန္လံုကားကေလးကို ကိုယ္တိုင္ေမာင္းၿပီး ေဈးဝယ္လာသူ ခပ္ေခ်ာေခ်ာမိန္းမရြယ္တေယာက္ က္ိုျမင္ေလရာ သူ႔အေဖာ္ေတာသူေတာသားမ်ားအား ထိုမိန္းမရြယ္ကို လက္ၫႇိဳးထိုးျပကာ “မျမင္ဘူးရင္ ၾကည့္ထားၾက၊ ဇိမ္မယ္ဆိုတာ ဒီိမိန္းမလို ဝတ္စားသြားလာေနထိုင္တာ” ဟုေျပာလိုက္ရာ ထိုမိန္းမရြယ္ လည္း အလြန္ေဒါသထြက္သြားၿပီး ပုလိပ္ေခၚကာ အသရဖ်က္မႈႏွင့္တရားစြဲရန္ တိုင္ေတာ့၏။ ပုလိပ္က ထိုေတာသားလူရိုးႀကီးအား အဘယ့္ေၾကာင့္ ဂုဏ္သိကၡာရွိ အမ်ိဳးေကာင္းသမီးအား ” ဇိမ္မယ္” ဟုယိုး စြပ္ရေၾကာင္းေမးေသာအခါ “ဒီေလာက္စည္းစိမ္နဲ႔ေနရတဲ့မိန္းကေလးဟာ ဇိမ္ရွိတဲ့ဘဝေရာက္ေနတာ ေၾကာင့္ က်ဳပ္က “ဇိမ္မယ္” လို႔ေျပာမိတာ က်ဳပ္ဘာမွားလို႔လဲဗ်ာ။ ခုေတာ့ေနရင္းထိုင္ရင္းရံုးေရာက္၊ ဂါတ္ ေရာက္ ျဖစ္ရေတာ့မယ္။ဒါေၾကာင့္ ဆရာစိန္ကေတာ့ “ထိပ္ခတ္၊ ႀကိဳးခ်ည္ ခံရကိန္းရွိတယ္လို႔ ေဟာလိုက္ သားဘဲ” ဟုေျပာလုိက္မွ ပုလိပ္က “ဦးႀကီးကေတာသား လူရိုးႀကီးမို႔ မသိေသးဘူးထင္ပါရဲ႕။ ရန္ကုန္မွာ ဇိမ္မယ္ ဆိုတာ ျပည့္တန္ဆာမ ကို ေခၚတာဟုတည့္တည့္ေျပာလိုက္မွ “အမယ္ေလးဗ်ာ၊ ဇိမ္မယ္ ဆိုတာ ဖာသယ္၊ ကန္ေတာ့ပါရဲ႕ သူငယ္မရယ္” ဟုထိုင္ရွိခိုးေတာ့မလို ေတာင္းပန္ေနေလေတာ့ရာ မိန္းမရြယ္မွာ လည္း “ငိုအားထက္ ရယ္အားသန္”ဆုိသကဲ့သုိ႔ျဖစ္သြားၿပီး တရားမစြဲႏိုင္ဘဲ ခြင့္လႊတ္လိုက္ရေလေတာ့ သည္ဟူ၏။
ဇာတိ၊ ဇရာ၊ ဗ်ာဒိ၊ မရဏာဆိုေသာစကားအတိုင္း ႏုပ်ိဳရာမွအိုမင္းရင့္ေရာ္ကာကြယ္လြန္ၾကၿပီး လူေဟာင္း မ်ားေနရာသို႔လူသစ္မ်ားေရာက္ရွိလာသည့္နည္းတူ၊ ေဝါဟာရအသစ္မ်ားက အေဟာင္း မ်ားေနရာသို႔ ဝင္ေရာက္လာျခင္းမွာလည္းဓမၼတာျဖစ္ပါသည္။ လက္ရွိသံုးေနဆဲဘာသာစကားတိုင္း (living languages) မွာ အၿမဲအစဥ္ ေဝါဟာရ ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ရွိခဲ့သည္၊ ရွိေနသည္၊ ေနာင္လည္းရွိေနဦးမည္ဆိုသည့္အခ်က္ အတိုင္း ေကာင္းေသာ ေဝါဟာရေျပာင္းလဲမႈမ်ားကိုလက္ခံရမည္ျဖစ္သကဲ့သို႔ပင္ အဆိုးဘက္ႏြယ္ေသာ ေဝါဟာရေျပာင္းလဲမႈမ်ားကိုေတာ့ လက္မခံသင့္ပါ။ ဘန္းစကားဆိုသည္မွာတေခတ္ေဟာင္း၍ တေခတ္ ေျပာင္းသည္ႏွင့္အတူ ေပ်ာက္ကြယ္သြားေလ့ရိွပါေသာ္လည္း စကားပံုမ်ားမွာမူထိုသို႔ျဖစ္ေလ့မရိွပါ။
ကိုးကားေသာက်မ္းမ်ား။
၁။ လွသမိန္၊ ျမန္မာစာအဆီအႏွစ္၊ ပညာအလင္းျပတိုက္၊ ရန္ကုန္၊ ၁၉၆၆
၂။ လွသမိန္၊ ျမန္မာစာအရသာ၊ ပညာအလင္းျပတိုက္၊ ရန္ကုန္၊ ၁၉၆၈
၃။ လွသမိန္၊ ျမန္မာဘန္းစကားမ်ား၊ ပညာအလင္းျပတိုက္၊ ရန္ကုန္၊ ၁၉၆၇
၄။ ျမန္မာစာအဖြဲ႔၊ ျမန္မာအဘိဓာန္၊ ရန္ကုန္၊ ၁၉၈၇
၅။ ျမန္မာစာအဖြဲ႔၊ Myanmar English Dictionary, ရန္ကုန္၊ ၁၉၉၃
၆။ Gehard Naumann, Le Francႇais Pratique, VEB Verlag Enzyklopaedie, Leipzig, 1980
၇။ Gisela Liebold, Harald Liebold, Woerterbuch Deutsch -Franzoesisch, VEB Verlag Enzyklopaedie, Leipzig, 1983
၈။ Patricia Forbes and Margaret Ledésert, French-English, English-French Dictionary, George G. Harap & Co. Ltd. London, 1977
၉။ U Tin Htway, Word-Borrowing and Word-Making in Burmese Language, South Asian Digest of Regional Writing, Vol. 4: Essays on Transliteration, University of Heidelberg, Germany, 1975
မွတ္ခ်က္။ ကဝိလကၡဏာသတ္ပံုက်မ္းလာ သတ္ပံုသတ္ၫႊန္းမ်ားကိုသာသံုးထားပါေၾကာင္း။
.jpg)
